Dramatyczny odwrót do Warszawy: 16-22 września 1939
Data publikacji: 2013-09-16
Po błędnym rozpoznaniu sytuacji podczas natarcia na Łowicz i wstrzymaniu ataku polscy dowódcy podjęli decyzję o próbie przebicia się do Warszawy przez Puszczę Kampinoską. Atak miał nastąpić na wąskiej linii między Sochaczewem a Wisłą. W pierwszej kolejności Bzurę przekroczyła kawaleria generała Abrahama. Niestety Niemcom również udało się sforsować rzekę i dotrzeć aż w okolice Kiernozi. Z dużym wysiłkiem polskich oddziałów udało się hitlerowskie zagony zmusić do odwrotu.
W nocy z 16 na 17 września w okolicach Witkowic i Brochowa przez Bzurę przeszły 15. i 25. DP, do rzeki zbliżały się 14. i 17. DP. Odwrót osłaniały wojska generałów Skotnickiego i Tokarzewskiego. Tymczasem o świcie 17 września Niemcy przystąpili do zmasowanego natarcia pancernego, i co gorsze, bombowego na armie Poznań i Pomorze. Przeprawa w okolicach Brochowa została odcięta a polskie oddziały ponosiły ogromne straty. Znajdując się z kleszczach - odcięta droga, napór przeciwnika i ciągle ataki niemieckiego lotnictwa - podejmowano kolejne próby przerwania zapory. 18 września, przy ogromnych stratach i śmierci dowódcy - generała Włada, do Puszczy Kampinoskiej przedarła się 14. DP. Jeszcze przez kilka dni fragmentom 16., 17. i 27. DP udawało się przedostawać na drugą stronę Bzury.
Tymczasem w okolicach Starych Bud i Iłowa (pow. sochaczewski) beznadziejny i bohaterski opór stawiały pozostałe oddziały. Jeszcze 19 września podczas próby przebicia się śmierć pomósł generał Skotnicki. Sztab armii Pomorze z jej szefem generałem Bortnowskim dostał się do niewoli. Mimo to walki trwały do 22 września. Niemcy dopuścili się licznych zbrodni na ludności cywilnej i żołnierzach. Według różnych szacunków około 50 tys. żołnierzom udało się dotrzeć do Warszawy, kolejne 100 tys. dostało się do niewoli. Poległo lub zmarło z ran ok. 17 tys. bohaterów (już ponad 9 tys. nazwisk znajduje się na Ścianie Pamięci). Bitwa nad Bzurą dobiegła końca.
Dwóm polskim armiom udało się wykonać zadanie, które zostało im powierzone. Skutecznie powstrzymano pościg wojsk niemieckich na idące na południowy wschód polskich armii, skupiając większość sił w okolicach Bzury i pokrzyżowano plany błyskawiczego zwycięstwa nad o wiele słabszą armią polską...
Po błędnym rozpoznaniu sytuacji podczas natarcia na Łowicz i wstrzymaniu ataku polscy dowódcy podjęli decyzję o próbie przebicia się do Warszawy przez Puszczę Kampinoską. Atak miał nastąpić na wąskiej linii między Sochaczewem a Wisłą