Po rozbiciu Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej w dniu 17 września 1939 r. w rejonie Iłów - Budy Stare Leon Wróblewski, wraz z około 200 towarzyszami broni, dostał się do niewoli. Jeńcy trafili do obozu przejściowego w Sochaczewie, skąd po krótkim postoju poprowadzono ich do Żyrardowa, gdzie na stadionie miejskim w bardzo trudnych warunkach zgromadzono około 30 tys. polskich żołnierzy. 21 września Niemcy, rozsiewając pogłoski o odsyłaniu do domu w pierwszej kolejności bydgoszczan, podstępnie wyselekcjonowali z tłumu 179 żołnierzy batalionu. Poprowadzono ich do Sochaczewa, a następnie do obozu w Boryszewie (obecnie w granicach miasta Sochaczew), gdzie 22 września stanęli przed niemieckim wojskowym sądem polowym. Oskarżono ich o udział w mordowaniu cywilnej ludności niemieckiej podczas tzw. "krwawej niedzieli" w dniu 3 września 1939 r. w Bydgoszczy. Choć w trakcie tych wydarzeń żołnierzy oddziału nie było w rodzinnym mieście, w sfingowanym procesie uznano ich za winnych, po czym wytypowano 50 z nich, którym w odwecie wymierzono karę śmierci. Przed godziną 19:00 tego samego dnia skazanych rozstrzelano na gliniance cegielni w Boryszewie, blisko gospodarstwa rodziny Gostyńskich. Leon Wróblewski był jednym z nich...
# jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych pomnika ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na zbiorowej mogile wojennej na cmentarzu parafialnym w Kozłowie Biskupim (odsłoniętego 22 września 1981 r.);
# jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy przy ul. gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego w Bydgoszczy (odsłoniętego 23 września 1985 r.) (brak stopnia wojskowego);
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys:
Leon Wróblewski urodził się 24 lutego 1908 roku w Bydgoszczy jako syn robotnika Michała i Marianny z domu Rauchfleisch. Pracował jako pomocnik kupiecki. 31 marca 1938 roku zawarł związek małżeński z Zofią Elżbietą z domu Lemke. Z tego związku narodziły się dwie córki, Barbara i Krystyna. Zmobilizowany 24 sierpnia 1939 roku do Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej, w szeregach tegoż oddziału wziął udział w kampanii polskiej 1939 roku. Walczył m.in. w bitwie nad Bzurą, w trakcie której został wzięty do niewoli niemieckiej, a następnie znalazł się wśród pięćdziesięciu żołnierzy oddziału rozstrzelanych w dniu 22 września 1939 roku w Boryszewie.
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku:
Zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej pochowano pierwotnie w dole śmierci na gliniance w Boryszewie, wykopanym przez Niemców przed egzekucją. Wiosną 1940 r. z inicjatywy sochaczewskiego oddziału PCK rozpoczęto starania o ekshumację ciał. W sierpniu tego samego roku otrzymano zezwolenie okupacyjnych władz niemieckich na przeniesienie zwłok, po czym 8 listopada rozpoczęto ekshumację na oddalony o 2 kilometry cmentarz parafialny w Kozłowie Biskupim. W nowym miejscu pochówku usypano niską ziemną mogiłę i ustawiono biały brzozowy krzyż. W 1946 r. uporządkowano grób i nasadzono kwiaty. W 1956 r. wykonano betonowe obrzeżenie mogiły oraz ustawiono granitowy krzyż i tablicę z inskrypcją o treści: "22-IX-1939 / ZA POLSKĘ WALCZYLIŚMY / ZA POLSKĘ UMIERAMY / CZEŚĆ BOHATEROM ". W 1981 r. na miejscu pochówku rozstrzelanych wystawiono pomnik, w którego płytę wmurowano dwie brązowe tablice z personaliami 50 ofiar według listy opracowanej przez historyka Rajmunda Kuczmę, ówczesnego dyrektora Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W 1997 r. monument poddano modernizacji. W 1946 r. upamiętniono również miejsce zbrodni, gdzie ukwiecono dół śmierci oraz wystawiono pomnik w formie zwieńczonego metalowym krzyżem kopca z granitowych głazów, w który wmurowano tablicę z inskrypcją o treści: "MIEJSCE MĘCZEŃSKIEJ ŚMIERCI / 50 POLSKICH NIEZNANYCH ŻOŁNIERZY / ROZSTRZELANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW / W DNIU 22 IX 1939 R. / CHWAŁA BOHATEROM - HAŃBA MORDERCOM / Pracownicy Zakładów Boryszewskich". Przy miejscu kaźni w Boryszewie i mogile rozstrzelanych w Kozłowie Biskupim odbywają się coroczne uroczystości z udziałem władz Sochaczewa i Bydgoszczy, rodzin ofiar oraz mieszkańców obu miejscowości, których celem jest oddanie hołdu bohaterskim bydgoskim żołnierzom.
Poszukiwania mogiły:
Pierwsze informacje o miejscu i okolicznościach śmierci Leona Wróblewskiego przekazali jego żonie Zofii powracający do domu żołnierze Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej. W 1948 r. zamordowany został sądownie uznany za zmarłego, przy czym datę śmierci ustalono urzędowo na 30 września 1939 r., a następnie zapisano w akcie zgonu sporządzonym w Urzędzie Stanu Cywilnego Bydgoszcz-miasto (nr 756/1948).
Źródła:
Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 307 (dalej: KPŻP).
Cmentarz w Kozłowie Biskupim: Bydgoski Batalion Obrony Narodowej, 22-09-1939 r. (rękopis, Urząd Gminy w Nowej Suchej), poz. 46 (dalej: UG Nowa Sucha).
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Urząd Stanu Cywilnego Bydgoszcz Miasto [Standesamt Bromberg-Stadt], seria 2, Akta stanu cywilnego - pierwopisy, podseria 1, Akta urodzeń, sygn. 496, akt nr 240/1908 (dalej: USC Bydgoszcz Miasto).
Badania genealogiczne (Urszula Borchardt).
Księga adresowa miasta Bydgoszczy, rocznik 1936/37, oprac. W. Weber, Bydgoszcz, b.r.w., s. 569 (dalej: KAMB 1936/37).
Kuczma R., W obronie Ojczyzny. Bydgoski Batalion Obrony Narodowej 1939, Bydgoszcz 2000 (dalej: Kuczma 2000).
Komunikat OKŚZpNP w Warszawie w sprawie zgłaszania się krewnych ofiar, w związku ze śledztwem w sprawie rozstrzelania 22 września 1939 r. w Boryszewie 50 jeńców polskich – żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej przez żołnierzy niemieckich, 5 VI 2015, [w:] Śledztwa, Instytut Pamięci Narodowej, https://ipn.gov.pl/pl/sledztwa/poszukiwani-swiadkowie/24199,Komunikat-OKSZpNP-w-Warszawie-w-sprawie-zglaszania-sie-krewnych-ofiar-w-zwiazku-.html [dostęp: 9 III 2019] (dalej: OKŚZpNP W-wa).
[1] a) 24 lutego 1908 (źródło: USC Bydgoszcz Miasto; Kuczma 2000, s. 104; OKŚZpNP W-wa); b) brak danych (źródło: KPŻP; UG Nowa Sucha; KAMB 1936/37); [2] a) baon ON "Bydgoszcz" (źródło: UG Nowa Sucha; Kuczma 2000, s. 97, 104; OKŚZpNP W-wa); b) "baon ON" (źródło: KPŻP); c) brak danych (źródło: USC Bydgoszcz Miasto; KAMB 1936/37); [3] a) 22 września 1939 (źródło: KPŻP; Kuczma 2000, s. 97, 104; OKŚZpNP W-wa); b) 30 września 1939 (źródło: USC Bydgoszcz Miasto, wzmianka marginalna); c) brak danych (źródło: UG Nowa Sucha; KAMB 1936/37);
Ostatnie zmiany: 2019-05-08 23:04:23 przez redakcja |
Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -
Cieszymy się niezmiernie, że dzięki naszemu skromnemu przedsięwzięciu kolejna rodzina mogła odnaleźć informacje o wojennych losach i okolicznościach śmierci przodka. To właśnie takie chwile sprawiają, że nasza praca ma sens...
Wielkie podziękowania dla twórców tego portalu za ich bezinteresowną prace na rzecz upamiętnienia tych wszystkich
którzy uddali swoje życie za Polskę , wszyscy którzy przyczynili się do powstania tego wirtualnego dzieła dowiedli ,że można robić coś z pasji a nie tylko dla osobistych korzyści jeszcze raz wielkie dzięki.
