Po kapitulacji Warszawy, podobnie jak większość oficerów, przebywał w obozach jenieckich, w oflagach: II A Prenzlau, II B Arnswalde ( Choszczno ), II E Neubrandenburg, II D Grossborn ( Borne Sulinowo ) i Stalag X B Sandbostel. W oflagu II B Arnswalde płk Tyczyński był starszym obozu ( 20 XII 1940 r. – 28 IX 1941 r. ). Gdy zginął zastrzelony przez wartowników jeden z jeńców wszczął własne dochodzenie, za co został ukarany ostrą naganą przez komendanta obozu ( 19 V 1941 r. ). Zreorganizował również wychowanie fizyczne jeńców, dbając o ich tężyznę fizyczną.
Będąc w niewoli rozmawiał z własnymi oficerami, jak również z innych formacji na temat walk w 1939 r., prosił o relacje, sam tez sporządzał notatki i szkice. Gdy obóz II D Grossborn został ewakuowany niósł zebrane materiały ( kilka kilogramów ) przez prawie 700 km. Po wyzwoleniu 27 kwietnia Stalagu X B Sandbostel przez wojska angielskie przebywał następnie w 112 Ośrodku Polskich Oficerów w Delmenhorst. Sporządził tutaj na podstawie posiadanych notatek relację z Września wysoko ocenioną przez gen. Kutrzebę w liście z grudnia 1945 r.
Funkcja po 1 września 1939:
dowódca 56 pp
Przebieg służby wojskowej:
W 1913 r. uzyskał maturę i podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim. W chwili wybuchu wojny wcielony został do armii austriackiej, po ukończeniu szkoły oficerskiej w Gratzu w grudniu 1914 r., walczył na froncie rosyjskim ( 21 lipca 1915 r. został ciężko ranny w ataku na okopy rosyjskie nad Dniestrem pod Duninowem; wg brata Emila pod Bitkowem koło Stanisławowa,), rumuńskim i włoskim. Pobyt w szpitalu ( do 1 grudnia 1915 r. ) i urlopy wykorzystywał na przygotowanie się do egzaminów i kontynuowanie studiów. Pierwszy stopień oficerski podporucznika otrzymał 1 stycznia 1916 r., porucznikiem został 1 maja 1918 r.
Wobec upadku Austro - Węgier przeszedł na stronę ententy 3 listopada 1918 r. Przez tydzień przebywał w niewoli angielskiej, następnie włoskiej. 11 stycznia 1919 r. jako ochotnik wstąpił do oddziałów polskich we Włoszech, które w marcu 1919 r. przetransportowano do Francji, gdzie w Armii Hallera przeszedł przeszkolenie, a 10 czerwca 1919 r., przybył do kraju.
19 czerwca 1919 r. został awansowany na stopień kapitana piechoty przez dowództwo Armii Hallera. Był dowódcą kompanii na pograniczu niemieckim, zajmował się jako zastępca dowódcy i kierownik wyszkolenia, przyspieszonym przygotowaniem żołnierzy dla jednostek liniowych w batalionach zapasowych 51 i 52 Pułku Strzelców Kresowych (psk).
Następnie przez pół roku, od 27 lutego 1920 r. jako dowódca II batalionu 51 psk walczył z bolszewikami na froncie podolskim. W czasie ciężkich walk odwrotowych z Armią Czerwoną
dowodził baonem „wzorowo budząc zaufanie do siebie przełożonych i podwładnych” ( z opinii za rok 1920 ). Szczególnie odznaczył się podczas obrony stacji kolejowej Krzyżopol ( 15 V ), pod Tomaszpolem ( 15 VI ), pod Nastasowem ( 29 VII – 1 VIII ), gdzie mimo ciężkiego postrzału dopiero po ustaniu walki dał się odwieść z pola bitwy ( z wniosku o nadanie Virtuti Militari ). Order Virtuti Militari 5 kl. otrzymał dopiero w marcu 1922 r. w rezultacie osobistego polecenia Józefa Piłsudskiego. Przyczyną tego opóźnienia był pobyt szpitalu, pozostawanie poza macierzystą 12 dywizją, w czasie nadawania odznaczeń.
W tymczasowej liście kwalifikacyjnej na oficera z grudnia 1920 r. można przeczytać o zachowaniu w boju od 4 lipca 1920 r. kpt. Tyczyńskiego: „W krytycznych czasach wywierał b. silny wpływ na żołnierzy, dodatni. Bardzo odważny. W boju spokojny, pewny siebie, łatwo się orientuje, nieco za powolna decyzja i kierownictwo akcją, jednak stanowcze i b. dobre.”
3 listopada 1920 r. wrócił do II batalionu 51 psk, w marcu 1921 r. przejmował z pułkiem tereny przyznane przez traktat ryski. W kwietniu 1921 r. przebywał w Rosji, jako przewodniczący komisji cywilno- wojskowej, w celu protokolarnego przejęcia granicy na odcinku 6 armii.
1 maja 1922 r. otrzymał awans na stopień majora, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie ( świadectwo absolutoryjne wydziału prawa ), opublikował relacje z walk w „Bellonie”. 1 stycznia 1928 r. awansowano go do stopnia ppłk, a 3 lutego objął funkcję zastępcy dowódcy 51 psk w Brzeżanach.
28 czerwca 1933 r. został przeniesiony do Krotoszyna na stanowisko dowódcy 56 pp. W 1938 r. awansował do stopnia płk. W 1938 r. w czasie kryzysu czechosłowackiego brał udział w akcji zaolziańskiej jako dowódca kombinowanego pułku złożonego z baonów 25 DP. W związku z narastającym napięciem w stosunkach z III Rzeszą w sierpniu 1939 r. cały pułk osiągnął gotowość bojową w mobilizacji alarmowej oraz zbudował pozycję osłonową dla garnizonu na skraju Lasu Miejskiego.
Odznaczenia:
Płk Tyczyński otrzymał za swoją żołnierską służbę – obok orderu Virtuti Militari 5 kl. za wojnę z bolszewikami, również order VM 4 kl. za kampanię wrześniową, ponadto jeszcze następujące odznaczenia: Krzyż Walecznych dwa razy, Złoty Krzyż Zasługi, Medal za Wojnę 1918 – 1921, Medal Niepodległości i srebrny medal Signum Laudis ( austro - wegierski Wojskowy Medal Zasługi ).
Wrzesień 1939 - szlak bojowy:
W kampanii wrześniowej płk Tyczyński dowodził pułkiem w składzie 25 dywizji kaliskiej gen. Franciszka Altera i armii „Poznań” gen. Tadeusza Kutrzeby. Na podkreślenie zasługuje zwłaszcza obrona garnizonu na wysuniętej pozycji osłonowej ( 1 IX ), udział w bitwie nad Bzurą: walki o Kwiatkówek, Tum, Łęczycę, Czechów, następnie udany bój z czołgami nieprzyjaciela pod Adamową Górą ( 16 IX ), przebijanie się przez Puszczę Kampinoską i udział w obronie stolicy.
Płk Tyczyński okazał się dowódcą dużego formatu, wykazał się znajomością rzemiosła wojennego, dbałością o żołnierzy. Duże uznanie dla pułku krotoszyńskiego i jego dowódcy wyraził gen. Juliusz Rómmel, dowódca armii „Warszawa” w rozkazie pożegnalnym dla 25 DP: „Na czoło pułków dywizji pod względem bohaterstwa w walce oraz wytrwania, najdzielniejszym z dzielnych pułków dywizji wykazał się 56 pułk piechoty pod dowództwem pułkownika Tyczyńskiego. Pułk który miał na swoim sztandarze order Virtuti Militari – nie zawiódł”.
Data śmierci:
7 marzec 1959
Miejsce śmierci:
Wrocław
Obecne miejsce spoczynku:
Lokalizacja grobu:
Krotoszyn (Wielkopolska), cmentarz parafialny przy ul. Raszkowskiej, kwatera wojskowa
sektor:3W, nr rzędu: 6, nr grobu 8
Upamiętniony:
Tak
Forma upamiętnienia:
Nagrobek.
Nazwa ulicy w Krotoszynie (1990 r.)
Życiorys:
Wojciech Jan Tyczyński mimo, że pochodził z dalekiej Galicji Wschodniej związał się na trwałe z Krotoszynem, gdzie był dowódcą 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i komendantem garnizonu oraz w 1939 r. bronił miasta, a dwadzieścia lat później spoczął na tutejszym cmentarzu.
Wojciech Tyczyński urodził się w miasteczku Skole w powiecie stryjskim. Był najstarszym z sześciorga dzieci Jana rzemieślnika stolarskiego i Marii z Nadziejowskich. Uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Stryju, gdzie działał w ruchu zarzewiackim i skautingu. Organizował Polskie Drużyny Strzeleckie najpierw w 1911 r. w gimnazjum, a dwa lata później w rodzinnym Skolem. Ponieważ nie mógł liczyć na pomoc rodziny, w okresie nauki zarabiał na utrzymanie udzielając korepetycji i podejmując się innych zajęć.
W 1913 r. uzyskał maturę i podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim. W chwili wybuchu wojny wcielony został do armii austriackiej.
27 czerwca 1947 r. płk Tyczyński wrócił do kraju, osiadł we Wrocławiu (zamieszkał u brata Bronisława). Mimo posiadanego wykształcenia prawniczego i wojskowego nie mógł znaleźć odpowiedniej pracy. Pracował w Dyrekcji Dróg Wodnych, w stoczni rzecznej, a od 1949 r. w Zarządzie Nieruchomości Komunalnych MRN jako „niższy pracownik umysłowy”.
Wrocławski okres jego życia był bardzo trudny: samotne życie (nie założył rodziny), mało zarabiał, zaczął chorować na cukrzycę, był znerwicowany. W 1958 r. prowadził korespondencję z gen. Rómmlem, pomógł ustalić listy wyróżniających się oficerów 25 DP. W „Kierunkach” (nr 40 z 1958 r.) opublikował artykuł o walkach 56 pp.
Umarł we Wrocławiu 7 marca 1959 r. Organizacją pogrzebu zajęła się delegacja dawnych podwładnych pułkownika na czele z kpt. Marianem Mendelowskim. Uroczysty pogrzeb odbył się 11 marca 1959 r. na cmentarzu parafialnym w Krotoszynie z udziałem dawnych żołnierzy i społeczeństwa miasta. Dowódca pułku spoczął u stóp pomnika 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich – 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w kwaterze wojskowej obok swoich towarzyszy broni: mjr Władysława Grocholi, mjr Edmunda Kabzy, st. sierż. Ryszki, st. sierż. Idziego Wardęgi.
Wspomnienia / relacje:
Tyczyński Wojciech, Kryzys bitwy nad Bzurą, „Kierunki” nr 40 z 1958 r., s. 3, 9.
Tyczyński Wojciech, Walki 56 Pułku piechoty w kampanii wrześniowej1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 2 i 3 z 1989 r.
Historia pochówku:
Źródła:
Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982, s. 478.
Zdjęcie główne - Bauer P., Polak B., Armia „Poznań” 1939, Poznań 1987.
Antoni A. Korsak, Pułkownik Wojciech Jan Tyczyński Wspomnienie (1892-1959), Gazeta Wyborcza Poznań Pozegnania nr 89 z 16 kwietnia 2010
Centralne Archiwum Wojskowe, Teczka personalna, sygn. 4722.
Ministerstwo Spraw Wojskowych. Dziennik Personalny z 1928 r. ( nr 3 i 9 ), z 1933 r. ( nr 8 ).
Tyczyński Wojciech, Kryzys bitwy nad Bzurą, „Kierunki” nr 40 z 1958 r., s. 3, 9.
Tyczyński Wojciech, Walki 56 Pułku piechoty w kampanii wrześniowej1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 2 i 3 z 1989 r.
Tyczyński Emil, Życiorys pułkownika Wojciecha Tyczyńskiego dowódcy 56 pułku piechoty wielkopolskiej w Krotoszynie ( maszynopis ).
Rómmel Juliusz, Za honor i Ojczyznę Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”, Warszawa 1958.
Bojar – Fijałkowski Gracjan, Losy jeńców wojennych na Pomorzu Zachodnim i w Meklemburgii 1939 – 1945, Warszawa 1979.
Korsak Antoni A., Wojciech Jan Tyczyński ( 1892 – 1959 ), „Regionalia Krotoszyńskie” nr 2 z 1990 r., s. 12 - 15 (oraz nr 14 z 2003 r. ).
Korsak Antoni, W sprawie relacji płk Tyczyńskiego: list do redakcji, „Wojskowy Przegląd Historyczny” nr 3-4 z 1990 r.
Kowalik Andrzej Józef, Pułkownik Wojciech Tyczyński – dowódca 55 ( 56 – uwaga A.A.K. ) Pułku Piechoty Wielkopolskiej i komendant garnizonu w Krotoszynie, „Kronika Wielkopolski” nr 3 z 2007 r.
Rezler Marek, Tyczyński Wojciech Jan ( 1892 – 1959 ), Słownik Biograficzny Wielkopolski Południowo – Wschodniej Ziemi Kaliskiej, t. I., red. Hanna Tadeusiak, Kalisz 1998.
Relacje ustne: Emil Tyczyński, Krzysztof Tyczyński, Albina Tyczyńska, Wanda Grabska, Władysław Przybyszewski.
Uwagi:
Epizod z niewoli niemieckiej. Nagana dla płk Wojciecha Tyczyńskiego.
W oflagu II B Arnswalde płk Tyczyński był starszym obozu (20 XII 1940 – 28 IX 1941r.). Gdy zginął zastrzelony przez wartowników jeden z jeńców wszczął własne dochodzenie, za co został ukarany ostrą naganą przez komendanta obozu (19 V 1941 r.). Zachował się dokument o ukaraniu (tłumaczenie mgr Ewa Kluszczyńska, 1996 r.) w zbiorach Krzysztofa Tyczyńskiego (bratanka pułkownika).
Komendant Arnswalde, dnia 19 maja 1941
oflag II B
Ukaranie!
Pułkownik Tyczyński ukarany jest ostrą naganą, ponieważ sam kazał przeprowadzić dochodzenie odnośnie zastrzelonego w trakcie ucieczki podporucznika / Franciszka – uwaga A. A. K. / Kotuniaka, przy którym to dochodzeniu ocena zachowania się straży została przedstawiona w niewłaściwy, fałszywy i poniżający sposób.
/ podpis nieczytelny /
Podpułkownik i Komendant
Bojar – Fijałkowski Gracjan, Losy jeńców wojennych na Pomorzu Zachodnim i w Meklemburgii 1939 – 1945, Warszawa 1979.
Korsak Antoni A., Wojciech Jan Tyczyński (1892 – 1959), „Regionalia Krotoszyńskie” nr 2 z 1990 r., s. 12 - 15 ( nr 14 z 2003 r.).
Szutowicz Andrzej mjr, Choszczno. Niezależny Serwis Informacyjny ( www.choszczno.info.pl/2009/11/23/ )
Antoni A. Korsak ( I. 2010 r. )
Ostatnie zmiany: 2017-01-16 12:59:14 przez aakorsak |
Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -
