wraz z baonem ON "Bydgoszcz", m.in. w bitwie nad Bzurą
Data śmierci:
22 wrzesień 1939
Miejsce śmierci:
Boryszew
Przyczyna śmierci:
zamordowany
Okoliczności śmierci:
Po rozbiciu Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej w dniu 17 września 1939 r. w rejonie Iłów - Budy Stare Bronisław Strzępek, wraz z około 200 towarzyszami broni, dostał się do niewoli. Jeńcy trafili do obozu przejściowego w Sochaczewie, skąd po krótkim postoju poprowadzono ich do Żyrardowa, gdzie na stadionie miejskim w bardzo trudnych warunkach zgromadzono około 30 tys. polskich żołnierzy. 21 września Niemcy, rozsiewając pogłoski o odsyłaniu do domu w pierwszej kolejności bydgoszczan, podstępnie wyselekcjonowali z tłumu 179 żołnierzy batalionu. Poprowadzono ich do Sochaczewa, a następnie do obozu w Boryszewie (obecnie w granicach miasta Sochaczew), gdzie 22 września stanęli przed niemieckim wojskowym sądem polowym. Oskarżono ich o udział w mordowaniu cywilnej ludności niemieckiej podczas tzw. "krwawej niedzieli" w dniu 3 września 1939 r. w Bydgoszczy. Choć w trakcie tych wydarzeń żołnierzy oddziału nie było w rodzinnym mieście, w sfingowanym procesie uznano ich za winnych, po czym wytypowano 50 z nich, którym w odwecie wymierzono karę śmierci. Przed godziną 19:00 tego samego dnia skazanych rozstrzelano na gliniance cegielni w Boryszewie, blisko gospodarstwa rodziny Gostyńskich. Bronisław Strzępek był jednym z nich...
# jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych pomnika ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na zbiorowej mogile wojennej na cmentarzu parafialnym w Kozłowie Biskupim (odsłoniętego 22 września 1981 r.);
# jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy przy ul. gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego w Bydgoszczy (odsłoniętego 23 września 1985 r.);
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys:
Wspomnienia / relacje:
"Moi dziadkowie razem z dziećmi uciekali ze wsi Czarże koło Bydgoszczy przez Toruń, Włocławek. W okolicach miejscowości Korzeń koło Gostynina bracia spotkali się ostatni raz. Przy tym spotkaniu była moja matka. Dziadek przyglądał się przechodzącym żołnierzom. Jednym z nich był Bronek. To On rozpoznał mojego dziadka. Prawdopodobnie był to wycofujący się regularny oddział Wojska Polskiego. Matka przypomina sobie, że tuż za nimi postępowali Niemcy. Bracia rozmawiali na polanie w lesie podczas odpoczynku oddziału. Razem z Bronkiem w jednym oddziale był mieszkający w pobliżu Czarża, we wsi Wałdowo Królewskie, znajomy dziadków. Zeznawał on w procesie mającym na celu przyznanie żonie Bronisława, Marii, renty po zamordowanym mężu. Z zeznań tych wynikało, że Niemcy zebrali wszystkich jeńców i powiedzieli, że żołnierze Obrony Narodowej z Bydgoszczy mają wystąpić, bo są zwolnieni do domu. Bronek chciał wystąpić, bo jego żona była w ciąży. Znajomy postanowił zostać i powstrzymywał Bronka. Ten jednak wystąpił i został zamordowany. Znajomy dziadków powrócił do domu" (Jerzy Truszkowski, na podstawie relacji matki, córki Franciszka Strzępka, brata pochowanego).
Historia pochówku:
Zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej pochowano pierwotnie w dole śmierci na gliniance w Boryszewie, wykopanym przez Niemców przed egzekucją. Wiosną 1940 r. z inicjatywy sochaczewskiego oddziału PCK rozpoczęto starania o ekshumację ciał. W sierpniu tego samego roku otrzymano zezwolenie okupacyjnych władz niemieckich na przeniesienie zwłok, po czym 8 listopada rozpoczęto ekshumację na oddalony o 2 kilometry cmentarz parafialny w Kozłowie Biskupim. W nowym miejscu pochówku usypano niską ziemną mogiłę i ustawiono biały brzozowy krzyż. W 1946 r. uporządkowano grób i nasadzono kwiaty. W 1956 r. wykonano betonowe obrzeżenie mogiły oraz ustawiono granitowy krzyż i tablicę z inskrypcją o treści: "22-IX-1939 / ZA POLSKĘ WALCZYLIŚMY / ZA POLSKĘ UMIERAMY / CZEŚĆ BOHATEROM ". W 1981 r. na miejscu pochówku rozstrzelanych wystawiono pomnik, w którego płytę wmurowano dwie brązowe tablice z personaliami 50 ofiar według listy opracowanej przez historyka Rajmunda Kuczmę, ówczesnego dyrektora Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W 1997 r. monument poddano modernizacji. W 1946 r. upamiętniono również miejsce zbrodni, gdzie ukwiecono dół śmierci oraz wystawiono pomnik w formie zwieńczonego metalowym krzyżem kopca z granitowych głazów, w który wmurowano tablicę z inskrypcją o treści: "MIEJSCE MĘCZEŃSKIEJ ŚMIERCI / 50 POLSKICH NIEZNANYCH ŻOŁNIERZY / ROZSTRZELANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW / W DNIU 22 IX 1939 R. / CHWAŁA BOHATEROM - HAŃBA MORDERCOM / Pracownicy Zakładów Boryszewskich". Przy miejscu kaźni w Boryszewie i mogile rozstrzelanych w Kozłowie Biskupim odbywają się coroczne uroczystości z udziałem władz Sochaczewa i Bydgoszczy, rodzin ofiar oraz mieszkańców obu miejscowości, których celem jest oddanie hołdu bohaterskim bydgoskim żołnierzom.
Poszukiwania mogiły:
W 1946 r. Maria Strzępek, żona Bronisława, wniosła w Sądzie Grodzkim w Bydgoszczy podanie o uznanie męża za zmarłego (sygn. akt III. Zg. 272/46).
Źródła:
Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 194 (dalej: KPŻP).
Cmentarz w Kozłowie Biskupim: Bydgoski Batalion Obrony Narodowej, 22-09-1939 r. (rękopis, Urząd Gminy w Nowej Suchej), poz. 41 (dalej: UG Nowa Sucha).
Obwieszczenia sądowe, "Monitor Polski", R. XXV, 1946, nr 112, s. 4 (dalej: M.P.).
Tradycja rodzinna (zebr. Jerzy Truszkowski, wnuk stryjeczny pochowanego).
Kuczma R., W obronie Ojczyzny. Bydgoski Batalion Obrony Narodowej 1939, Bydgoszcz 2000 (dalej: Kuczma 2000).
Komunikat OKŚZpNP w Warszawie w sprawie zgłaszania się krewnych ofiar, w związku ze śledztwem w sprawie rozstrzelania 22 września 1939 r. w Boryszewie 50 jeńców polskich – żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej przez żołnierzy niemieckich, 5 VI 2015, [w:] Śledztwa, Instytut Pamięci Narodowej, https://ipn.gov.pl/pl/sledztwa/poszukiwani-swiadkowie/24199,Komunikat-OKSZpNP-w-Warszawie-w-sprawie-zglaszania-sie-krewnych-ofiar-w-zwiazku-.html [dostęp: 9 III 2019] (dalej: OKŚZpNP W-wa).
[1] a) 18/marca 1907 (źródło: M.P.); b) 1907 (źródło: Kuczma 2000, s. 104; OKŚZpNP W-wa); c) brak danych (źródło: KPŻP; UG Nowa Sucha); [2] a) baon ON "Bydgoszcz" (źródło: UG Nowa Sucha; M.P.; Kuczma 2000, s. 97, 104; OKŚZpNP W-wa); b) "baon ON" (źródło: KPŻP);
Ostatnie zmiany: 2019-03-16 00:48:42 przez redakcja |
Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -
