Zginął podczas walk macierzystego pułku o Ołtarzew: "Z większym powodzeniem walczył początkowo 2 pp. Przeprowadzone z dużym rozmachem natarcie wzdłuż lewej strony szosy, wsparte ogniem III dywizjonu 2 pal, przełamało ostatecznie niemiecką obronę Ołtarzewa. Żołnierze płk. Czyżewskiego ruszyli na Ożarów. Ale kolejny atak pod silnym ogniem moździerzy i broni maszynowej wroga stracił swoje poprzednie tempo. W krytycznym momencie boju dowodzący III dywizjonem 2 pal kpt. Komorowski zameldował o wyczerpaniu amunicji. Bezużyteczne baterie płk Czyżewski odesłał do Modlina. Na otwartej przestrzeni przed zachodnim skrajem Ożarowa natarcie osamotnionego 2 pp. ostatecznie utknęło w ogniu artylerii. Zabici i ranni zasłali pole. Zginął m.in. d-ca 2 kompanii por. A. Radziwiłł. Dotrzymał słowa danego swoim żołnierzom jeszcze w okopach pod Modrzewiem, że nie opuści ich aż do końca" (Wyrzycki 1992, s. 39-40).
W świetle listu kpt. Mieczysława Osuchowskiego, I adiutanta 2 Pułku Piechoty Legionów, do żony por. Artura Radziwiłła z 3 kwietnia 1967 r.: "[...] z wyjątkowym uporem i męstwem prowadząc 2 kompanię do natarcia na silnie bronioną pozycję niemiecką pod Ożarowem i kilkakrotnie ranny legł śmiercią znakomitego żołnierza" (cyt. za: Wesołowski 2006).
Pierwotne miejsce spoczynku #1:
Ołtarzew, mogiła zbiorowa
Data ekshumacji:
marzec 1940
Pierwotne miejsce spoczynku #2:
-
Data ekshumacji:
-
Pierwotne miejsce spoczynku #3:
-
Data ekshumacji:
-
Obecne miejsce spoczynku:
Rytwiany, klasztor pokamedulski, krypta rodzinna [7]
Lokalizacja grobu:
Upamiętniony:
Tak
Forma upamiętnienia:
1) Tablica pamiątkowa w klasztorze pokamedulskim w Rytwianach; 2) Krzyż i głaz pamiątkowy z wyrytym epitafium w Ołtarzewie przy ul. Nizinnej wystawione przez rodzinę oficera w pierwotnym miejscu Jego spoczynku;
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys:
Artur Mikołaj Antoni ks. Radziwiłł na Nieświeżu h. Trąby urodził się 17 stycznia 1901 r. w Sichowie k. Staszowa jako syn Macieja Mikołaja Jakuba ks. Radziwiłła na Nieświeżu h. Trąby i Róży Marii Deodaty Potockiej z Podhajec h. Pilawa (Srebrna). Uczęszczał do Gimnazjum we Wrocławiu, potem do Gimnazjum im. św. Stanisława w Warszawie, gdzie w 1919 r. zdał maturę. W 1920 r. wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego, by w szeregach 4 Pułku Piechoty Legionów wziąć udział w wojnie polsko-bolszewickiej, podczas której za okazane męstwo w walce o Kiszyn został odznaczony Krzyżem Walecznych, a 1 marca 1920 r. mianowano go podporucznikiem rezerwy piechoty. Po zakończeniu wojny i przeniesieniu do rezerwy zajął się administrowaniem posiadłości radziwiłowskich. Z uwagi na fakt, że jego gospodarowanie przyniosło straty, w 1923 wyjechał na Daleki Wschód. Przebywał m.in. w Indochinach, gdzie prowadził plantację kauczuku. W 1927 powrócił do kraju i po podziale majątku objął w administrowanie Rytwiany. Jako właściciel przyczynił się do ożywienia gospodarczego tej miejscowości. Założył stawy rybne i zatrudnił wielu bezrobotnych. W 1930 r. w młynie w Rytwianach zainstalował turbinę, która zasilała w energię elektryczną miejscowe zakłady pracy i część domów mieszkańców Rytwian. Zajmował się także działalnością społeczną. Był członkiem Sejmiku Powiatowego w Sandomierzu, Rady Nadzorczej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej w Staszowie oraz Straży Pożarnej w Staszowie i Rytwianach. Działał ponadto w Radzie Społecznej staszowskiego Gimnazjum. 19 lipca 1927 r. w Osuchowie pojął za żonę Krystynę hr. Broel-Plater z Broelu, z którą miał trójkę dzieci. Jako oficer rezerwy piechoty odbywał regularne ćwiczenia wojskowe w 2 pp Leg. Po kolejnych ćwiczeniach odbytych w 1934 r. został awansowany do stopnia porucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 r. W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do Wojska Polskiego i wcielony do 2 pp Leg., w którego szeregach wziął udział w wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939 r., dowodząc 2 kompanią w I batalionie 2 Pułku Piechoty Legionów w składzie 2 Dywizji Piechoty Armii „Łódź”. Uczestniczył w ciężkich walkach pod Borową Górą, potem w bojach odwrotowych pod Ołtarzewem, gdzie poległ podczas przebijania się do Modlina.
Wspomnienia / relacje:
Jak wspominał walki na pododcinku "Modrzew" bitwy o Góry Borowskie w dniu 5 września 1939 r. płk Ludwik Czyżewski, dowódca 2 Pułku Piechoty Legionów: "Według relacji żołnierzy 2 kompanii składanych po bitwie: - Porucznik rezerwy Radziwiłł trafił w wir walki między Niemców i wydostał się przy użyciu granatów ręcznych. Żołnierze powiedzieli mu wtedy: 'Myśleliśmy, że pan porucznik nas już opuścił!' A on na to: 'Pamiętajcie, chłopcy, że nie opuszczę was aż do końca'. - Słowa dotrzymał" (Czyżewski 1972, s. 72 - przyp. 7).
Historia pochówku:
Poległego oficera pochowano pierwotnie wraz z czternastoma żołnierzami jego oddziału w mogile zbiorowej w miejscu śmierci w Ołtarzewie. W marcu 1940 r. dzięki staraniom żony jego zwłoki zostały ekshumowane i złożone w krypcie rodzinnej klasztoru pokamedulskiego w Rytwianach.
Poszukiwania mogiły:
Źródła:
Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 108 (dalej: KPŻP).
Głowacki L., Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, wyd. V popr. i uzup., Warszawa 1985, s. 174, 350 (dalej: Głowacki 1985).
Wyrzycki S., 2 Pułk Piechoty Legionów, Pruszków 1992, s. 39-40, 46 (dalej: Wyrzycki 1992).
Czyżewski L., Od Gór Borowskich do Zakroczymia, Warszawa 1982, s. 72, 152-155, 222 (dalej: Czyżewski 1982).
Rómmel J., Za honor i Ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii "Łódź" i "Warszawa", Warszawa 1958, s. 391 (dalej: Rómmel 1958).
Wesołowski A., Szczerców - Góry Borowskie 1939, Warszawa 2006, s. 342 (dalej: Wesołowski 2006).
Minakowski M. J., Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego, http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.25346.7 [dostęp: 27. 07. 2012.] (dalej: Sejm-Wielki.pl).
Radziwiłł Artur - , por. rez. piech., oprac. T. Łaszczewski, GENEALOGIA. Stankiewicze z przyjaciółmi, http://www.stankiewicze.com/index.php?kat=34&sub=570 [dostęp: 27 lipca 2012] (dalej: Stankiewicze.com).
Uwagi:
1) Miejsce urodzenia: Sichów k. Staszowa (Stankiewicze.com), Warszawa (Sejm-Wielki.pl), brak danych (KPŻP; Głowacki 1985; Wyrzycki 1992; Rómmel 1958; Czyżewski 1982; Wesołowski 2006);
[1] a) Mikołaj (źródło: Sejm-Wielki.pl); b) brak danych (źródło: KPŻP; Głowacki 1985; Wyrzycki 1992, s. 46; Czyżewski 1982; Rómmel 1958; Stankiewicze.com); [2] a) Antoni (źródło: Sejm-Wielki.pl); b) brak danych (źródło: KPŻP; Głowacki 1985; Wyrzycki 1992, s. 46; Czyżewski 1982; Rómmel 1958; Stankiewicze.com); [3] a) 17 stycznia 1901 (źródło: Sejm-Wielki.pl; Stankiewicze.com); b) błędnie: 11 stycznia 1907 (źródło: KPŻP; Głowacki 1985, s. 174); [4] a) por. rez. piech. / por. rez. / por. (źródło: Stankiewicze.com / Głowacki 1985; Wyrzycki 1992; Czyżewski 1982, s. 152 / KPŻP); b) brak danych (źródło: Rómmel 1958; Sejm-Wielki.pl); [5] a) 12 września 1939 (źródło: KPŻP; Głowacki 1985, s. 174); b) 13 września 1939 (źródło: Głowacki 1985, s. 350; Wyrzycki 1992, s. 39-40; Czyżewski 1982; Sejm-Wielki.pl; Stankiewicze.com); [6] a) w Ołtarzewie / Ołtarzew (źródło: KPŻP; Głowacki 1985, s. 350 / Glowacki 1985, s. 174); b) pod Ołtarzewem (źródło: Czyżewski 1982; Stankiewicze.com); c) błędnie: "Ołtarzewo" (źródło: Sejm-Wielki.pl); d) pod Ożarowem (źródło: Wesołowski 2006); [7] a) "w krypcie klasztoru w Rytwianach" (źródło: Stankiewicze.com); b) 1-CW Ożarów, Ołtarzew / Ołtarzew, cmentarz wojenny (źródło: KPŻP / Głowacki 1985, s. 174);
Ostatnie zmiany: 2014-02-25 01:29:37 przez redakcja |
Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -
