# 3 V 1922 - zweryfikowany w stopniu por. w korpusie oficerów zawodowych artylerii ze starszeństwem z dniem 1 VI 1919 r. (lokata 446.) i przydziałem do 5 pułku artylerii ciężkiej w Krakowie;
# 1923 - odnotowany w stopniu por. sł. st. art. ze starszeństwem z dniem 1 VI 1919 r. (lokata 423.) i przydziałem do 5 pac w Krakowie;
# 1924 - odnotowany w stopniu kpt. sł. st. art. ze starszeństwem z dniem 15 VIII 1924 r. (lokata 130.) i przydziałem jako oficer nadetatowy 5 pac w Krakowie do 5 kompanii artylerii pieszej;
# 1928 - odnotowany w stopniu kpt. sł. st. art. ze starszeństwem z dniem 15 VIII 1924 r. (lokata 124.) i przydziałem, jako oficer pozostający na ewidencji kadry oficerów artylerii, do Instytutu Badań Materiałów Uzbrojenia w Zielonce k. Warszawy;
# 1932 - odnotowany w stopniu kpt. sł. st. art. w korpusie oficerów zawodowych artylerii ze starszeństwem z dniem 15 VIII 1924 r. (lokata 98.) i przydziałem do 15 pułku artylerii lekkiej w Bydgoszczy;
# 1938 - przeniesiony na stanowisko dowódcy III dywizjonu 26 pułku artylerii lekkiej w Skierniewicach;
# 23 III 1939 - odnotowany w stopniu mjr. sł. st. art. ze starszeństwem z dniem 1 I 1934 r. (lokata 11.) i przydziałem na stanowisko dowódcy III dywizjonu 26 pułku artylerii lekkiej w Skierniewicach;
Odznaczenia:
Państwowa Odznaka Sportowa, Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi, Medal Niepodległości
Wrzesień 1939 - szlak bojowy:
wraz z I dywizjonem 26 pal, m.in. w bitwie nad Bzurą; zdołał przekroczyć Bzurę w jej dolnym biegu i dotrzeć do Warszawy;
# tablica nagrobna grobu indywidualnego na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie, ul. Powązkowska;
# tablica pamiątkowa przed kościołem św. Wojciecha w Poznaniu;
# tablica pamiątkowa wmurowana w bazylice św. Elżbiety we Wrocławiu (1997);
# głaz z tablicą pamiątkową w Bydgoszczy (2009);
Życiorys:
Aleksander Krzyżanowski urodził się 18 lutego 1895 roku. Jako oficer zawodowy Wojska Polskiego służył m.in. w 5 pułku artylerii ciężkiej w Krakowie, Instytucie Badań Materiałów Uzbrojenia w Zielonce k. Warszawy i 15 pułku artylerii lekkiej w Bydgoszczy. W roku 1938 został przeniesiony na stanowisko dowódcy III dywizjonu 26 pułku artylerii lekkiej w Skierniewicach. W kampanii 1939 roku wziął udział na stanowisku dowódcy I dywizjonu 26 pal. Walczył m.in. w bitwie nad Bzurą. Po rozbiciu pułku zdołał wraz z kilkoma oficerami przekroczyć Bzurę w jej dolnym biegu i dotrzeć do Warszawy. W okresie okupacji był w stopniu pułkownika i pod pseudonimem "Wilk" komendantem Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. W czasie akcji "Burza" latem 1944 r. dowodził zgrupowaniem połączonych sił okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego AK. Po odebraniu Wilna z rąk Niemców, został 17 lipca 1944 r. wraz ze swoim sztabem internowany w trakcie rozmów z Sowietami, a następnie wywieziony w głąb Związku Radzieckiego. Po ponad trzech latach spędzonych w więzieniach i łagrach wrócił do kraju w listopadzie 1947 r. Podjął pracę, nieangażując się w działalność konspiracyjną. Mimo to w lipcu 1948 r. został aresztowany w Poznaniu, przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim, gdzie przez trzy lata dręczony był nieustannymi przesłuchaniami. Planowano jego pokazowy proces, mający skompromitować całą Armię Krajową. Niezałamując się, odpierając wszystkie zarzuty i do niczego się nieprzyznając, uniemożliwił jednak śledczym realizację zleconego scenariusza. Był już wówczas ciężko chory, cierpiąc na zaawansowaną gruźlicę, a więzienna komisja lekarska stwierdziła, że w rozprawie sądowej mógłby uczestniczyć tylko w pozycji leżącej. 29 września 1951 r. zmarł w szpitalu więziennym w niewyjaśnionych okolicznościach.
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku:
Źródła:
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dz. Pers. 13/22, Warszawa 1922, s. 208 (dalej: LSOZ 1922).
"Rocznik Oficerski", 1923, s. 787, 825 (dalej: RO 1923).
"Rocznik Oficerski", 1924, s. 706, 733, 747 (dalej: RO 1924).
"Rocznik Oficerski", 1928, s. 706, 436, 466 (dalej: RO 1928).
"Rocznik Oficerski", 1932, s. 189, 683 (dalej: RO 1932).
Kryska-Karski T., Piechota polska 1939-1945. Materiały uzupełniające do "Księgi chwały piechoty", wydanej w Warszawie, w 1939 r., z. 17, Londyn 1974, s. 29, 30 (dalej: Kryska-Karski 1974).
Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982, s. 487 (dalej: Bauer, Polak 1982).
Rezmer W. Armia "Poznań" 1939, Warszawa 1992, s. 508 (dalej: Rezmer 1992).
Domański W. S., 26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV, Pruszków 1997 [Zarys historii wojennej pułków polskich w Kampanii Wrześniowej, z. 104], s. 22, 23, 24, 32, 33, 37, 42 - przyp. 2 (dalej: Domański 1997).
Ślaski J., Żołnierze wyklęci, Warszawa 2000, s. 240 (dalej: Ślaski 2000).
Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006, s. 162 (dalej: Rybka, Stepan 2006).
Wołłejko M., Na Kresach północno-wschodnich II Rzeczpospolitej, [w:] Dla Niepodległej. Żołnierze Wyklęci 1944-1963, red. D. P. Kucharski, R. Sierchuła, Poznań 2015, s. 27, 29 (dalej: Wołłejko 2015).
