Tadeusz Kalinowski urodził się 12 grudnia 1914 roku w Kamienicy Polskiej w powiecie Blachownia jako syn Piotra Kalinowskiego i Anny z Wagnerów. Zamieszkał w Kutnie, przy ulicy Krośniewickiej 16. Pracował jako strażnik ochrony kolei stacji w Kutnie. Przed 1937 rokiem odbył zasadniczą służbę wojskową w 80 pułku piechoty w Słonimiu. Zmobilizowany do 37 pułku piechoty w Kutnie, wziął udział w wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939 roku. Walczył z wrogiem na szlaku bojowym 37 pp, m.in. w bitwie nad Bzurą. Poległ 16 września w Dębsku Nowym.
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku:
Nazajutrz po śmierci Tadeusz Kalinowski wraz z przeszło setką innych żołnierzy poległych na polach Dębska Nowego i Kozłowa Szlacheckiego Nowego A został podniesiony z pola bitwy i złożony w zbiorowej mogile w pierwszej z miejscowości. Organizacją pochówku poległych zajęli się mieszkańcy wspomnianych wsi ówczesnej gm. Kozłów Biskupi (obecnie gm. Nowa Sucha), Jan Wojda z Dębska Nowego i Kazimierz Kapusta z Kozłowa Szlacheckiego Nowego A. Teren pod mogiłę udostępnił Aleksander Sieradzki z Dębska Nowego. Zwłoki żołnierzy układano w zbiorowej mogile w sposób uporządkowany, według imiennego spisu sporządzonego przez Jana Wojdę, który tożsamość poległych ustalał na podstawie znalezionych przy nich nieśmiertelników i dokumentów. Zarówno listy poległych, jak i przedmioty, dokumenty oraz pieniądze znalezione przy poległych Jan Wojda przekazał później do oddziałów terenowych Polskiego Czerwonego Krzyża w Łowiczu i Sochaczewie. Granice mogiły oznaczono żołnierskimi hełmami. Na przełomie 1939 i 1940 roku do Dębska Nowego przybywali liczni przedstawiciele rodzin poległych, którzy ekshumowali swych bliskich na cmentarze parafialne w rodzinnych miejscowościach. Takich indywidualnych ekshumacji, odbywających się często w tajemnicy przed władzami okupacyjnymi, było według zapisków Jana Wojdy 27. Mieszkańcy okolicznych wsi otoczyli mogiłę troskliwą opieką, przynosząc kwiaty czy odmawiając modlitwę, w 1940 roku wystawili natomiast pomnik będący dziełem sztuki kamieniarskiej Jana Kosmali i Feliksa Skomiała z Kozłowa Szlacheckiego Nowego A. Tuż po wojnie pomnik został zbeszczeszczony przez żołnierzy sowieckich, nadzorujących linię telefoniczną Moskwa-Berlin, którzy urządzili sobie strzelanie do krzyża wieńczącego monument. W dniach 13-15 lutego 1952 roku decyzją administracyjną zwłoki żołnierzy z mogiły zbiorowej w Dębsku Nowym ekshumowano na Cmentarz Wojskowy przy ul. Powązkowskiej w Warszawie (kwatera B 10), gdzie spoczywają do dziś. W Dębsku Nowym pozostała mogiła symboliczna z odbudowanym pomnikiem. W 2009 r. z inicjatywy Społecznego Komitetu dla Upamiętnienia Bitwy 26 DP miejsce pamięci zostało uporządkowane. W kolejne rocznice bitwy nad Bzurą odbywają się przy nim uroczystości patriotyczne dla uczczenia poległych. Kilku żołnierzy, wśród nich Tadeusz Kalinowski, w niejasnych okolicznościach znalazło się na liście pochowanych w mogile zbiorowej na cmentarzu parafialnym w Kozłowie Szlacheckim, co wydaje się błędne w świetle ewidencji sporządzonej przez Jana Wojdę. Z uwagi na zasygnalizowane nieścisłości zagadnienie obecnego miejsca spoczynku Tadeusza Kalinowskiego wymaga weryfikacji.
Poszukiwania mogiły:
Mogiłę zbiorową w Dębsku Nowym, w której złożono Tadeusza Kalinowskiego, jesienią 1939 r. odnalazła jego narzeczona, Maria Kaczyńska. 20 listopada 1939 r. powiadomiła o tym fakcie listownie rodziców poległego.
Źródła:
Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września A-M, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 299 (dalej: KPŻP).
Muzeum Czynu Zbrojnego w Lipcach Reymontowskich, Jan Wojda, Lista Poległych Ś. P. Żołnierzy Polskich poległych i pochowanych na polach wsi Dębsk-Nowy gminy Kozłów Biskupi pow. sochaczewskiego poległych w dniu 16 września 1939 roku, [1939] (rękopis), poz. 23 (dalej: Wojda I).
Archiwum rodzinne Lucjana Wojdy, Jan Wojda, Lista Poległych Żołnierzy Polskich poległych na polach wsi Dębska Nowego, [po 1952] (rękopis), poz. 23 (dalej: Wojda II).
Biuro Informacji i Poszukiwań PCK, sygn. 7890, Polski Czerwony Krzyż - Pełnomocnik P.C.K. na Powiat Sochaczew, Wykaz poległych i zmarłych pochowanych w gminie: Kozłów-Biskupi, [Sochaczew], [1946] (rękopis), poz. 68 (dalej: B.Inf., sygn. 7890).
Biuro Informacji i Poszukiwań PCK, sygn. 6062, Polski Czerwony Krzyż - Pełnomocnik na Oddział w Łowiczu, Spisy poległych z r. 1939 obejmujące część powiatu sochaczewskiego oraz trasę: Kutno - Łowicz, [1946] (maszynopis), s. 142-143 (dalej: B.Inf., sygn. 6062).
Urząd Gminy w Nowej Suchej - Referat Gospodarki Komunalnej, Nadzoru Budowlanego i Komunikacji, Cmentarz w Kozłowie Szlacheckim, [b.r.w.] (rękopis), poz. 11 (dalej: UG Nowa Sucha).
Archiwum rodzinne, List Marii Kaczyńskiej do rodziców Tadeusza Kalinowskiego, Kutno, 20. 11. 1939 r. (rękopis) (dalej: List 1939).
Archiwum rodzinne, Legitymacja odznaki pamiątkowej 80 pułku piechoty, Słonim, 22. 08. 1937 r. (dalej: Legitymacja 1937).
Kronika Bitwy nad Bzurą 26 Dywizji Piechoty Armii Pomorze od 12 do 16 IX 1939 r., http://www.bitwanadbzura.pl [dostęp: 23 lutego 2014].
Głowacki L., Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Warszawa 1985, s. 382.
Na skutek przedwojennych powiązań Kaprala Tadeusza Kalinowskiego z 80 pp, jego kartę założyliśmy w Księdze Pamięci Żołnierzy 80 pp.
http://historiazabek.pl/?kalinowski-tadeusz-kapral,119
Do założenia karty wykorzystaliśmy dane z portalu bohaterowie1939.pl
