dowódca 2 plutonu w szwadronie samochodów pancernych
Przydział po 1 września 1939:
71 dyon panc.
Funkcja po 1 września 1939:
dowódca 2 plutonu w szwadronie samochodów pancernych
Przebieg służby wojskowej:
W 1934 r. wykazany jako podporucznik rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 r., pozycją 2200 w Korpusie Oficerów Rezerwy Piechoty i przydziałem mobilizacyjnym do 2 Pułku Pancernego w Żurawicy. Ewidencyjnie podlegał PKU Poznań-Miasto. W 1939 r. zmobilizowany do 71 Dywizjonu Pancernego w Poznaniu.
Odznaczenia:
Order Wojenny „Virtutu Militari” kl. V (Krzyż Srebrny), Krzyż Walecznych (pośmiertnie)
Wrzesień 1939 - szlak bojowy:
wraz z Wielkopolską BK, m.in.: 2 września - wypad na terytorium niemieckie, podczas którego dowodzony przez niego pluton zniszczył we wsi Załęcze (Kenigsdorf) kilka niemieckich pojazdów wojskowych; 7 września - w straży przedniej Wielkopolskiej BK z zadaniem rozpoznania kierunku Łęczyca - Poddębice;
„W czasie walk rozpoznawczych na kierunku Poddębice podjazd samochodów pancernych na wysokości Jankowa natrafił na piechotę niemiecką. Doszło do krótkiej walki, w wyniku której jeden samochód pancerny został spalony. Zginął dowódca podjazdu, podporucznik Jerzy Gerżabek, poeta, artysta, malarz, spiker radiostacji poznańskiej” (Abraham 1990, s. 53);
„Następnego dnia rozpoznanie lotnicze doniosło o posuwającej się niemieckiej kolumnie pancernej w kierunku Łęczycy. Wielkopolska Brygada Kawalerii otrzymała rozkaz udania się w rejon miasta i zamknięcia przepraw przez Bzurę. Pododdziały 71 dywizjonu, wysłane jako straż przednia brygady osiągnęły nakazany rejon około godziny 14-tej. I pluton czołgów skierowany został w kierunku Ozorkowa, 2 pluton samochodów pancernych ku Poddębicom. Samochody pancerne współdziałające z kolarzami brygady natknęły się na szosie Łęczyca-Gostków na oddziały rozpoznawcze 102 pp z niemieckiej 24 DP. W wyniku stoczonej walki poległ dowódca 2 plutonu – ppor. J. Gerżabek” (Skalski 1991, s. 36);
„7 września, w początkowej fazie bitwy nad Bzurą spalił się w czołgu poznański poeta i satyryk, autor tekstów kabaretowych – ppor. Jerzy Gerżabek” (Czejmnic 1989);
„[...] ranny w płonącym tanku we wrześniu 1939 w bitwie pod Kutnem, zmarł po operacji w szpitalu wojskowym” (PSB);
Inskrypcja na jednej z dwudziestu jeden zbiorczych imiennych tablic epitafijnych Ściany Pamięci w obrębie kwatery wojennej na cm. parafialnym w Łęczycy, ul. Kaliska (dane personalne w formie: GERZABEK Jerzy R.);
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys:
Jerzy Roman Czesław Gerżabek urodził się 22 kwietnia 1903 r. w Borysławiu jako syn Władysława i Kazimiery z Wierzbickich. Jego ojciec był technikiem wiertniczym i dyrektorem kopalni nafty. Jerzy uczęszczał do gimnazjów we Lwowie i Zakopanem, po czym studiował polonistykę na Uniwersytetach Lwowskim i Poznańskim. Już wtedy był współpracownikiem wydawnictw Drukarni Polskiej w Poznaniu. Później (do r. 1936) prowadził dział dziecięcy w „Ilustracji Polskiej” (wyd. Drukarni Polskiej w Poznaniu). Pisywał wiersze, nowele, opowiadania dla dzieci i dorosłych oraz powieść „Światła gasną w hotelu Astoria”, którą drukowano w odcinkach w „Ilustracji Polskiej”. Układał ponadto teksty piosenek estradowych wykonywanych samodzielnie lub przez innych artystów (m.in. „Wystarczy jedno słowo” z repertuaru Hanki Ordonówny). Swoje utwory podpisywał pseudonimem „Ger.”. Brał czynny udział w poznańskim teatrzyku literackim Różowa Kukułka założonym przez Ludwika Pugeta oraz w Klubie Szyderców Pod Kaktusem założonym przez Artura Marię Swinarskiego (z tym ostatnim zakładał również kabaret w Krakowie). Adaptował (nowe teksty piosenek itd.) operetkę „Kochany Augustynek” graną od r. 1934 w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Przerobił też współczesną sztukę „Wielki reporter” na komedię muzyczną. W latach 1934-1937 był współpracownikiem Rozgłośni Poznańskiej, gdzie nadawał audycje dla dzieci, był autorem i wykonawcą cyklu audycji rozrywkowych „Uśmiech Poznania” oraz prowadził konferansjerki na „Podwieczorkach przy mikrofonie”. W tym czasie wystawił w lokalu Związku Literatów Polskich w Poznaniu „Szopkę literacką” napisaną ze Stefanem Balickim. W r. 1937 został zaangażowany przez Rozgłośnię Poznańską na stanowisko kierownika Wydziału Prasowego. Był również związany z redakcją prawicowego Kuriera Poznańskiego”. Jako oficer rezerwy Wojska Polskiego został zmobilizowany na stanowisko dowódcy 2 plutonu samochodów pancernych w 71 dywizjonie pancernym w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii armii „Poznań” i wziął udział w wojnie obronnej Polskie we wrześniu 1939 r., z której już nie powrócił. Pozostawił żonę Zofię Małachowską, malarkę (zm. 1941) i córkę Annę Barbarę Wandę Gerżabek-Bajko (ur. 16 III 1928, zm. 27 VIII 2012 w Szczecinie), lekarza pediatrę i psychiatrę.
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku:
Poszukiwania mogiły:
Źródła:
Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września A-M, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 216 (dalej: KPŻP).
„Rocznik Oficerski Rezerw”, 1934, s. 83, 663 (dalej: ROR 1934).
Urząd Miasta i Gminy Ostrzeszów, Wydział Gospodarki Komunalnej, Spis zmarłych jeńców pochowanych na cmentarzu w Ostrzeszowie (maszynopis), http://cgw.poznan.uw.gov.pl/sites/default/files/doc/_OSTRZESZOW_NAZWISKA_0001.pdf, poz. 15 (dalej: UMiG Ostrzeszów).
Wykaz żołnierzy Armii „Poznań” poległych na Ziemi Łęczyckiej w I stadium Bitwy nad Bzurą w okresie od 09 do 12 września 1939 roku, spoczywających na cmentarzu rzymsko-katolickim w Łęczycy przy ulicy Kaliskiej, opr. H. Wójcik, A. Rokita, S. Rokita, [w:] Bohaterowie Bitwy nad Bzurą w naszej pamięci, red. T. Poklewski-Koziełł, Łęczyca 2009, s. 144 - poz. 122 (dalej: Wykaz 2009).
Tradycja rodzinna (Andrzej Kazimierz Bajko, syn Anny Barbary Wandy Gerżabek-Bajko, wnuk pochowanego).
Markowski T., Gerżabek Jerzy Roman (1903-1939), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948-1958, s. 409-410 (dalej: PSB).
Abraham R., Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury, wyd. II popr., Warszawa 1990 (dalej: Abraham 1990).
Bauer, Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982, s. 491 (dalej: Bauer, Polak 1982).
