Krzyż Walecznych (3-krotnie); Krzyż Niepodległości (1931); Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny Krzyż Zasługi; Krzyż Srebrny Orderu Wojennego "Virtuti Militari" (listopad 1966 r.; pośmiertnie za całokształt walk w kampanii 1939 r.)
Artemi Andzaurow urodził się 3 kwietnia 1897 r. w Siedlcach jako drugie dziecko Aleksandra Georgieviča, rosyjskiego szlachcica wyznania prawosławnego, i Jadwigi zd. Szerf, szlachcianki wyznania rzymskokatolickiego (córki Roberta, s. Rejnholda, i Marii Heinrich, c. Augusta), którzy zawarli związek małżeński w 1891 r.
Dziadek Artemiego ze strony ojca i protoplasta rodu, Georgij (1828 – po 1897) wywodził się z arystokracji północnokaukaskiej (kabardyńskiej). Mając zaledwie 6 lat, obserwował, jak jego rodzinny auł Andzauryj został zdobyty i spalony przez wojska carskie podczas tzw. wojny kaukaskiej. Przy życiu pozostały tylko kobiety i dzieci, których wzięto w niewolę. Dzieciństwo i młodość spędził Georgij w Rosji, swą przyszłość zaś związał z carską armią, w której służył nieprzerwanie od 1847 do 1894 r., począwszy od prostego żołnierza, kończąc jako pułkownik. Od 1861 r. do przebywał na terenie Królestwa Polskiego, gdzie dosłużył się stanowiska komisarza policji warszawskiej i tytułu szlacheckiego, który przekazał swym dzieciom. Po odejściu ze służby założył w 1897 r. w Łodzi kantor nocnych stróżów i posłańców. W 1862 r. Georgij, sam wyznania prawosławnego, ożenił się z katoliczką Leonildą Sztach (1841-1883), c. Aleksandra. Drugim dzieckiem zrodzonym z tego związku był Aleksandr (ur. 1864), ojciec Artemiego.
Aleksandr Andzaurow wraz ze swą żoną i dziećmi do 1909 r. mieszkał na terenie ówczesnego powiatu szczuczyńskiego guberni łomżyńskiej Królestwa Polskiego, zapewne w Grajewie, gdzie pracował w miejscowym urzędzie celnym. W 1909 r. został służbowo przeniesiony na Zakaukazie, w 1918 r. pracował w kancelarii celnej w Piotrogrodzie, by wreszcie w 1920 r. w Rewelu złożyć wniosek o przyznanie obywatelstwa Estonii. Jego dalsze losy pozostają nieznane.
Artemi Andzaurow, syn Aleksandra, wybrał karierę wojskową. W czasie I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, gdzie służył w I batalionie 4 pułku piechoty. W listopadzie 1915 roku jako chory przebywał w szpitalu obserwacyjnym w Pardubicach. Po 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego. Jako podporucznik artylerii w 9 pułku artylerii ciężkiej brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Wyróżnił się szczególnie w dniu 4 czerwca w rejonie Prużanka – Olchówka, kiedy w bardzo silnym ogniu nieprzyjacielskim nieprzerwanie kierował ogniem podległej sobie baterii, udaremniając zamiary sowieckie i zadając przeciwnikowi straty w zabitych i rannych. W 1923 r. został wykazany jako porucznik artylerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. Promocję na stopień kapitana uzyskał z dniem 1 lipca 1925 r. W 1929 r. z polecenia Wojskowego Biura Historycznego opracował publikację "Zarys historji wojennej 9-go Pułku Artylerii Ciężkiej". Od 5 stycznia 1931 do 1 listopada 1932 r. był słuchaczem XI Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 stycznia 1933 r. uzyskał awans na majora dyplomowanego. W październiku 1935 r. był członkiem komisji nadzorującej krypcie św. Leonarda na Wawelu w Krakowie przełożenie zabalsamowanych zwłok zmarłego Marszałka Józefa Piłsudskiego do nowej trumny. W 1936 r. był z kolei członkiem komitetu wykonawczego budowy kopca Marszałka i zasiadał w jury konkursu na projekt medalu pamiątkowego budowy kopca. 19 marca 1939 r. został promowany na stopień podpułkownika dyplomowanego. Był wówczas szefem sztabu 17 Dywizji Piechoty Armii "Poznań". Na tym samym stanowisku wziął udział w wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939 r., m.in. w bitwie nad Bzurą. Podczas walk dostał się do niewoli niemieckiej, w której przebywał przez cały okres II wojny światowej. Po wojnie mieszkał w Polsce. Zmarł 26 marca 1958 r. w Warszawie.
Stryj Artemiego, Jewgienij (ur. 1867, Warszawa), został w 1920 r. jako szlachcic rozstrzelany w Jałcie przez bolszewików. Jego syn, Igor (1911-1988), otrzymał z kolei tytuł Bohatera Związku Radzieckiego i dosłużył się stopnia podpułkownika Armii Czerwonej. Między członkami rosyjskiej i polskiej gałęzi rodziny najpewniej nie było kontaktu.
Воспоминания:
История захоронения:
Источник:
Głowacki L., 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty w kampanii 1939 roku, Lublin 1969, s. 16/17, Aneks 1 - s. 142, Aneks 4 - s. 175 (dalej: Głowacki 1969).
Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982, s. 471 (dalej: Bauer, Polak 1982).
"Rocznik Oficerski", 1923, s. 795, 825 (dalej: RO 1923).
"Rocznik Oficerski", 1924, s. 714, 749 (dalej: RO 1924).
"Rocznik Oficerski", 1928, s. 417, 468 (dalej: RO 1928).
"Rocznik Oficerski", 1932, s. 191, 800 (dalej: RO 1932).
Andzaurow A., Zarys historji wojennej 9-go Pułku Artylerii Ciężkiej, Warszawa 1929 (dalej: Andzaurow 1929).
"Kurjer Warszawski", R. 63, 1883, nr 206, s. 4; Nr 210, s. 4.
"Tydzień", R. XXV, 1897, Nr 38, s. 3.
"Rozwój", R. XVI, 1913, Nr 21, s. 7; Nr 26, s. 12.
"Orędownik na Powiaty Nowotomyski i Wolsztyński", R. 16, Nr 124, 1935, s. 2.
"Ilustrowany Kuryer Codzienny", R. XXVII, 1936, Nr 92, s. 19.
Cygan W. K., Żołnierze Niepodległości 1863-1938, t. II, Andrzejak Ludwik – Bagiński Franciszek, Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Kraków 2011, s. 34-35 (dalej: Cygan 2011).
